Ruimte voor natuur

Op 11 september 2003 heeft de raad het advies 'Ruimte voor natuur' toegelicht aan de vaste commissies voor LNV en VROM van de Tweede Kamer. Op die bijeenkomst werd ook de Natuurbalans 2003 gepresenteerd door het Milieu- en Natuurplanbureau. Op 15 september 2003 volgde de aanbieding aan DG van het ministerie van LNV, Van der Zande, eveneens in combinatie met de Natuurbalans 2003 door het Milieu- en Natuurplanbureau.

In het advies stelt de raad dat voor de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) de inzet van alle potentiële natuurbeheerders noodzakelijk is. Naast de bekende terreinbeherende organisaties zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zijn ook boeren en particuliere natuurbeheerders nodig. Door ingewikkelde regelgeving leggen deze beheerders nog nauwelijks natuur aan. Ook ervaren deze beheerders wantrouwen bij de overheid. De raad adviseert de regelgeving en subsidies door te lichten en deze te vereenvoudigen. De komende veranderingen in het EU-landbouwbeleid bieden mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer indien de overheid goed op die veranderingen inspeelt.

Samenvatting

Op 11 september 2003 heeft de Raad voor het Landelijk gebied het advies 'Ruimte voor natuur' toegelicht aan de vaste commissies voor LNV en VROM van de Tweede Kamer. Op die bijeenkomst werd ook de Natuurbalans 2003 gepresenteerd door het Milieu- en Natuurplanbureau. Op 15 september 2003 volgde de aanbieding aan DG van het ministerie van LNV, Van der Zande, eveneens in combinatie met de Natuurbalans 2003 door het Milieu- en Natuurplanbureau.

In het advies stelt de raad dat voor de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) de inzet van alle potentiële natuurbeheerders noodzakelijk is. Naast de bekende terreinbeherende organisaties zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zijn ook boeren en particuliere natuurbeheerders nodig. Door ingewikkelde regelgeving leggen deze beheerders nog nauwelijks natuur aan. Ook ervaren deze beheerders wantrouwen bij de overheid. De raad adviseert de regelgeving en subsidies door te lichten en deze te vereenvoudigen. De komende veranderingen in het EU-landbouwbeleid bieden mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer indien de overheid goed op die veranderingen inspeelt.
De raad wil subsidies voor beheer bij voorrang toekennen aan die beheerders die een grote eigen inzet leveren. Dat stimuleert de natuurbeheerders om een beroep te doen op burgers en bedrijven voor bijdragen aan het beheer, in de vorm van meedenken, vrijwilligerswerk en geld. Die betrokkenheid verankert het draagvlak voor natuur in de samenleving en geeft de beheerders de rol van volwaardige partner van de overheid.

De financiële verantwoordelijkheid voor de EHS moet bij de nationale overheid blijven liggen, net zoals dat voor het rijkswegennet het geval is. Een versnelde aanleg van de EHS is voordelig voor de natuur en voor de economische ontwikkeling van gebieden. De provincies kunnen daaraan bijdragen door geld voor te schieten. Ook zullen via initiatieven op lokaal niveau projectontwikkelaars en horeca die verdienen aan natuur nadrukkelijk uitgenodigd moeten worden een bijdrage te leveren aan natuur.

Door de klimaatverandering veranderen de levensomstandigheden voor planten en dieren. De hogere temperaturen dwingen soorten zich naar de koelere streken in het noorden te verplaatsen. Het steeds vaker optreden van perioden met extreme droogte en neerslag bedreigt de overleving van soorten binnen en buiten natuurgebieden. Vooral hoogveen, heide, schrale graslanden, duinen, kwelders en moerassen zijn kwetsbaar. Vergroting van natuurgebieden en versterking van verbindingen tussen natuurgebieden is nodig om soorten in staat te stellen de extreme weerscondities ter plekke te overleven en zich in Europa van zuid naar noord te verplaatsen. Op dit moment gaat de klimaatverandering sneller dan de herinrichting van het landelijk gebied. Daarom zal de regering minstens in 2005 moeten besluiten welke aanpassingen in de EHS nodig zijn.

Beleidsreactie en doorwerking

Minister Veerman van LNV onderstreept het belang dat het kabinet hecht aan de EHS en verwijst daarvoor naar de uitgavenintensivering voor de EHS en de reconstructie is in deze kabinetsperiode: een impuls van € 700 miljoen. Voor de periode 2008-2018 is in de meerjarenbegroting jaarlijks € 250 miljoen opgenomen voor de EHS en de reconstructie.

De minister deelt de mening van de raad dat naast terreinbeheerders, ook boeren en particulieren een belangrijke rol spelen in de realisatie van de EHS. Het ingezette beleid om een groter deel van de EHS door particulieren en agrariërs te laten beheren, wordt voortgezet. Naast agrarisch en particulier beheer zal ook aankoop en beheer door terreinbeherende organisaties een belangrijke rol blijven vervullen. De opschorting van de koopplicht wordt per 1 januari 2004 opgeheven in zoverre en onder de voorwaarde dat voorfinanciering respectievelijk het reguliere verwervingsbudget daartoe beschikbaar zijn. De minister zal de mogelijkheden onderzoeken of en in welke mate provincies de eerste twee jaren van deze kabinetsperiode grondverwerving ten behoeve van de EHS kunnen voorfinancieren. In 2006 en 2007 worden de door de provincies gefinancierde maatregelen via de reguliere programmering terugbetaald.
Op basis van een evaluatie van het Programma Beheer zullen eind 2003 concrete aanpassingen in werking treden, gericht op het vereenvoudigen van de regelgeving en op het aantrekkelijker maken van deelname aan agrarisch en particulier natuurbeheer. In 2004 zal het departement werken aan verdere vereenvoudigingen van het Programma Beheer. Door samenwerking van beheerders in één gebied kan de natuur worden verbeterd. Om hiermee ervaring op te doen, wordt een pilot ondersteund.
De minister onderschrijft het advies om financiering van de EHS bij de rijksoverheid te houden en de middelen van andere overheden aan te wenden voor natuur buiten de EHS.
De minister ziet de constatering van de raad dat het concept van de EHS, inclusief de robuuste verbindingen, beïnvloedingsgebieden en Nationale Landschappen, een belangrijk antwoord vormt op de effecten van klimaatverandering, als ondersteuning van het kabinet om een extra impuls te geven aan de realisatie van de EHS, inclusief het geïntroduceerde concept 'beïnvloedingsgebieden EHS'. De klimaatverandering is ook reden voor de regering om de eventueel noodzakelijke aanpassingen van de EHS door te voeren, om zorg te dragen voor een robuuste EHS.Het IPO heeft in februari 2004 aangekondigd te streven naar vereenvoudiging van procedures door de instelling van één loket voor de afgifte van vergunningen in het kader van het natuurbeleid.