Verbindend landschap

Nederland staat voor grote en urgente duurzaamheidsopgaven. Hoe kan en moeten de veranderingen van het landschap als gevolg van deze opgaven worden begeleid? Hoe borgen we zowel voor bestaande als nieuwe landschappen de zorg voor de kwaliteit van het Nederlandse landschap?
foto van polder Rondehoep met stervormige verkaveling aan de horizon Oudekerk en Amsterdam

Aanleiding en adviesvraag

De raad richt zich in het advies 'Verbindend landschap' op de rol van landschap bij het realiseren van de grote ruimtelijke opgaven en positioneert landschap daarbij in het hart van het nieuwe omgevingsbeleid. De opgaven die voortvloeien uit de energietransitie, de klimaatadaptatie en de transformatie van het landelijk gebied zullen het landschap ingrijpend veranderen. Bewoners hechten aan hun landschap en als het landschap niet op een goede manier wordt betrokken bij de grote ruimtelijke opgaven zullen de benodigde veranderingen niet of moeilijker gerealiseerd kunnen worden. De transities kunnen alleen slagen als er waarde aan het landschap wordt toegevoegd. De raad bepleit in zijn advies om het landschap leidend te maken bij het realiseren van urgente maatschappelijke opgaven en burgers daarbij te betrekken.

De adviesvraag luidt: Hoe moet de zorg voor de kwaliteit van het Nederlandse landschap geborgd worden nu er een grote dynamiek in dat landschap verwacht wordt als gevolg van veranderingen in ruimtelijke functies? Wat is de rol van de (rijks)overheid bij die zorg voor kwaliteit?

Toelichting

De Rli constateert dat de rijksoverheid sinds het schrappen van het landschapsbeleid geen duidelijke rol speelt als het gaat om de kwaliteit van het Nederlandse landschap. Landschap wordt bovendien teveel beschouwd als een sectoraal belang, waarbij behoud en bescherming van het bestaande voorop staan. De ruimtelijke veranderingen die nodig zijn voor de grote duurzaamheidsopgaven bieden volgens de raad juist volop kansen voor nieuwe waardevolle landschappen. Daarom bepleit de raad om de transitie naar een duurzame samenleving te benutten om waardevol landschap te creëren. Omgekeerd zal er tegen die transitie veel weerstand zijn als er voor het landschap onvoldoende aandacht is. De raad stelt voor om bewoners en bezoekers van het unieke Nederlandse landschap bij deze transitie veel meer te betrekken.

De raad formuleert drie kernpunten om te sturen op de kwaliteit van het landschap: benutten van de duurzaamheidtransities om waardevol landschap te creëren, verkennen van de betekenis en waarden van het landschap in een open gesprek met bewoners en bezoekers, gebruiken maken van een ontwerpende benadering. De raad adviseert om deze drie kernpunten op te nemen in het algemene deel van de Nationale Omgevingsvisie als een van de algemene uitgangspunten. Als initiatiefnemer van belangrijke transities zal het Rijk invulling moeten geven aan de verantwoordelijkheid voor het landschap. Dit betekent dat ook het Rijk bij het formuleren van de Nationale Omgevingsvisie de ruimte moet nemen om te experimenteren met manieren waarop bewoners van Nederland op nationaal niveau, bijvoorbeeld themagewijs, betrokken kunnen worden bij gesprekken om gedeelde kernwaarden van het landschap te bepalen.

Aanpak van het advies

De raad heeft in het advies de verandering in het landschap over een lange periode bekeken door terug te blikken op ontwikkelingen in het landschap van 1950 tot nu en vooruit te blikken naar 2070. Het terugblikken geeft zicht op hoe het landschap in enkele generaties veranderde en ondersteunt bij het verkennen van toekomstige veranderingen in het landschap.

Een advies over landschap, met daarbij het verkennen van de toekomst, vroeg om een creatief proces met inbreng van diverse partijen. De raadscommissie organiseerde daartoe een Challenge voor teams van ontwerpbureaus en onderwijsinstelingen waarin zij werden uitgedaag hun visie op de toekomst van het Nederlands landschap te geven. Daarnaast heeft de raad in twee gebieden gesproken met bewoners over de waarden die ze verbinden aan het landschap van de toekomst.

Datum van publicatie

Op 8 november 2016 heeft de raad zijn advies ‘Verbindend landschap’ aangeboden aan minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu (IenM) en de staatssecretaris Van Dam van Economische Zaken (EZ).

Annemieke Nijhof (Rli) presenteert het advies (Foto Fred Ernst)

Annemieke Nijhof (Rli) presenteert het advies (Foto Fred Ernst)

Foto's en video's van de bijeenkomst

Foto's

Bekijk de foto's van de bijeenkomst op 8 november 2016.

Video's

De bijeenkomst op 8 november 2016  is in zijn geheel opgenomen (zie het programma , pdf 111kB)  en terug te zien:

Weergave van  de gehele bijeenkomst met de verschillende presentaties (duur: 1 uur en 45 min.)

Tijdens de presentatie van het advies is ook de video Compilatie Challenge landschap 2070 getoond. De Challenge, waar 10 bureaus en kennisinstelingen hun visies op de toekomst op het Nederlandse landschap presenteerden, was onderdeel van de making of van het advies. De presentaties van de deelnemende teams zijn ook in zijn geheel te bekijken.

Meer informatie

Voor uw reactie of voor meer informatie kunt u contact openmen met Yvette Oostendorp, projectleider, via yvette.oostendorp@rli.nl