Advies over de Nota Ruimte

De raad gaat er vanuit dat de nota wordt gezien als een deel 3 in het kader van een Planologische Kernbeslissing. De raad richt zich daarom met die advies niet op achterliggende analyses of argumenten, maar vooral op de vraag of het voorgestane beleid bijdraagt aan de oplossing van maatschappelijke problemen en op de vraag hoe bij de uitvoering van deze nota risico's kunnen worden vermeden en kansen daadwerkelijk worden benut.

Samenvatting

Aanleiding

Aangezien de raad al eerder uitgebreid had geadviseerd over de Vijfde Nota en in 2004 een aantal adviezen uit bracht rond thema’s die dominant zijn in de Nota Ruimte (ontwikkelingsplanologie, Buiten Bouwen, het landelijk gebieden en stedelijke netwerken) was er weinig aanleiding om (ongevraagd) met een uitgebreid advies te komen. Aangezien de Nota Ruimte het karakter heeft van een deel 3 in het kader van een Planologische Kernbeslissing heeft de raad zich niet gericht op achterliggende argumenten en analyses maar op de vraag of het voorgestane beleid bijdraagt aan de oplossing van maatschappelijke problemen, hoe risico’s kunnen worden vermeden en kansen worden benut.

Inhoud advies

De raad is positief over de richting die met de Nota Ruimte wordt gekozen maar kritisch over de uitwerking. De raad signaleert een grote afstand tussen de doelstellingen aan een kant en het zicht op realisatie aan de andere kant. De onzekerheden over de uitwerking van het beleid zijn groot. Kort samengevat komt de raad met de volgende adviezen.

Zorg dat de rijkshoofdstructuur op orde is

Het is goed dat er keuzen worden gemaakt op hoofdlijnen, maar zorg dan wel dat de rijkshoofdstructuur (infrastructuur, natuur, landschap, water) in ieder geval op orde komt. De raad maakt zich zorgen over de bereikbaarheidsproblematiek, de problemen in de grote steden en het feit dat de nota onvoldoende anticipeert op de waterproblematiek. Het beleid voor de nationale landschappen en het overig landelijk gebied is zo open geformuleerd dat de kans op vervlakking en verrommeling groot is.

Ontwikkel en benut het historisch kapitaal

Met het verruimen van de mogelijkheden om te bouwen kan aan een aantal maatschappelijke wensen tegemoet worden gekomen en kan het landschap verrijkt worden. Tegelijkertijd bestaat het risico dat deze Nota de geschiedenis in zal gaan als de nota waarmee Nederland afscheid nam van zijn unieke, historisch gegroeide landschappen, en daarmee ook van een belangrijk economisch potentieel. Het is nog maar enkele jaren geleden dat de zorg voor rust en ruimte een centrale positie in het debat in nam.

Beperk het risico op toenemende bestuurlijke onduidelijkheid en vervlechting

De Nota beoogt terecht helderheid in de verdeling van verantwoordelijkheden tussen de verschillende overheden. Een sterke positie van het middenbestuur en de daarbij behorende planfiguren is noodzakelijk. De nieuwe situatie vraagt van alle betrokken partijen een ‘education permanente’ omdat er nieuwe bestuurlijke rollen, structuren en processen moeten uitkristalliseren. Organiseer daarom het leren via monitoring, benchmarking, etc.

Schep voorwaarden voor ontwikkelingsplanologie

Het is goed dat de kansen voor ontwikkelingsplanologie worden benut en gemeenten en provincies de ruimte krijgen. De ontwikkeling van het instrumentarium moet op korte termijn gestalte krijgen. Het risico bestaat dat de taken voor gemeenten en provincies onuitvoerbaar blijken te zijn omdat de financiële en wettelijke middelen ontbreken. Er wordt veel verwacht van verevening maar het wegnemen van schaarste bemoeilijkt het genereren van middelen via verevening.

Bewaak ontwikkelingen en stimuleer kwaliteit

Verruimen van mogelijkheden voor gemeenten en provincies om in te spelen op wensen ten aanzien van wonen en werken is goed. Dit mag echter niet leiden tot bijvoorbeeld versterking van de cyclisch optredende overschotten en tekorten voor kantoren en kantoorlocaties en bedrijfsterreinen, verdere ruimtelijke segregatie van hogere en lagere inkomensgroepen met verzwakking van de beoogde vitale steden als gevolg of onvoldoende kwaliteit in het landelijk gebied. Vanwege de risico’s die gepaard gaan met dit beleid is een goed monitoringssysteem van belang zodat er vroegtijdig signalen komen over de ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit. Monitoring biedt een handvat om waar nodig kwaliteit te borgen. De nieuwe verantwoordelijkheden van provincies en gemeenten zouden ondersteund kunnen worden met een impuls in het ruimtelijk ontwerp.

Reactie en doorwerking

In haar brief van 1 november 2004 heeft de minister een uitgebreide reactie gegeven op drie adviezen (‘Advies over de Nota Ruimte’, ‘Gereedschap voor Ruimtelijke Ontwikkelingspolitiek’ en ‘Buiten Bouwen’). De minister voelt zich gesteund in de grote lijn van de beweging die met de Nota Ruimte wordt ingezet. Waar wordt gepleit voor verscherpen van randvoorwaarden en uitwerking deelt ze de adviezen meestal niet. Op het punt van instrumentatie en monitoring geeft de minister een uitgebreide toelichting over de voornemens die zij op dit punt nog heeft.