Algemeen
Het opwekken van duurzame energie op zee kan een belangrijke bijdrage leveren aan een klimaatvriendelijke, onafhankelijke energievoorziening. Windenergie is op dit moment de meest reële vorm van duurzame energie op zee. Daarom heeft Nederland zich ten doel gesteld om tot 2020 6.000 MW aan windenergie op zee te realiseren . Dit opgesteld vermogen is aanvullend op de 1.500 MW die in 2010 op land gerealiseerd moet zijn.
In 2020 moet de bijdrage van duurzame energie 10% bedragen. Windenergie is daarvoor vooralsnog de belangrijkste bron. Windenergie droeg in 2002 ongeveer voor 1% bij aan de Nederlandse energiehuishouding. Op dit moment is er in Nederland nog geen sprake van offshore opgewekte windenergie. Wel zijn er Wbr-vergunningen afgegeven voor het eerste offshore windturbinepark Q7-WP (120 MW opgesteld vermogen) en voor het demonstratieproject Near Shore Windpark (NSW, opgesteld vermogen 100 MW) in de territoriale zee.
Offshore windenergie heeft een aantal duidelijke potentiële baten [OSPAR, 2004-2]. Windenergie maakt gebruik van een duurzame, uitstootvrije, energiebron. Daarmee draagt het bij aan de reductie van de CO2 uitstoot. Om wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen als CO2 tegen te gaan is onder VN-vlag afgesproken om het aandeel duurzame energie in de energievoorziening te vergroten. Windenergie is een belangrijke hernieuwbare energiebron die het gebruik van fossiele brandstoffen deels kan vervangen. Bovendien is wind een gratis en onuitputtelijke energiebron. Op zee zijn de windsnelheden overigens beduidend hoger dan op land. Windparken op zee leveren naar verwachting 40% meer energie dan goede parken nabij de kust. Ook met het oog op de toekomst, waarin mogelijk sprake zal zijn van een transitie naar een waterstofeconomie, bieden windparken op zee kansen. Bij offshore windparken kan in de toekomst waterstof geproduceerd worden door middel van electrolyse.
Naar verwachting leidt de realisatie van offshore windparken tot economische baten, zoals het bevorderen van de werkgelegenheid. Denk daarbij aan ontwikkeling, bouw, beheer, onderhoud en verwijderen van windturbines of aan onderzoek en monitoring bij windparken. Daarnaast bieden offshore windparken kansen voor toerisme, zoals de mogelijkheid van boottochten naar windparken. Een voortvarende ontwikkeling van de sector biedt kansen voor Europese bedrijven om een gunstige uitgangspositie te verwerven op de wereldmarkt.
De ontwikkeling van offshore windenergie kent een aantal technologische problemen, die te maken hebben met het weerbarstige klimaat van de Noordzee. Zo zijn de kosten per kWh op dit moment hoog ten opzichte van elektriciteit die wordt opgewekt uit fossiele bron. Bovendien is er nog weinig ervaring met robuuste offshore technologie en bestaat er grote behoefte aan windturbines die weinig onderhoud vergen.
Gevolgen van offshore windenergie voor het ecosysteem Noordzee
Een mogelijke positieve invloed op het ecosysteem is dat windparken een toevluchtsoord kunnen vormen voor bepaalde vispopulaties. Daarvoor moeten ze uiteraard afgesloten worden voor visserij. Daarnaast houdt de realisatie van windparken een behoorlijk aantal risico’s in voor het ecosysteem. Het gaat expliciet om risico’s, omdat de beschikbare kennis over het grootste deel van de mogelijke effecten niet toereikend is om conclusies te trekken over de ernst daarvan. De onzekerheden over de effecten zijn tot nu toe een belemmering geweest voor de realisatie van grootschalige windparken in zee.
Windparken concurreren om ruimte met andere functies. Scheepvaart, militair gebruik, delfstoffenwinning en (in veel gevallen) visserij zijn niet te combineren met windparken. Zoals hierboven al gesteld is het minder duidelijk in welke mate windparken zich laten combineren met natuurbelangen. Windparken hebben namelijk milieurisico’s, zowel tijdens de aanleg, wanneer ze in gebruik zijn en wanneer ze verwijderd worden. Het gaat om de volgende risico’s:
- In de aanlegfase kan verstoring optreden van diverse soorten. Toeleverend scheepsverkeer kan een verstorende invloed hebben op rustende en foeragerende vogels. Geluid en trillingen ten gevolge van heiwerkzaamheden kunnen een nadelige invloed hebben op het gehoor en de oriëntatie van zeezoogdieren en kan bij hen orgaanschade veroorzaken. Verstoring van de bodem bij het bouwen van een windpark en het aanleggen van kabels kan benthische flora en fauna vernietigen of beschadigen, hetgeen de mariene voedselketen kan verstoren. Tenslotte kan bodemverstoring ook leiden tot schade aan vispopulaties.
- Windparken kunnen een directe invloed op trekvogels hebben. Ten eerste bestaat het risico dat vogels tegen de windmolens aanvliegen. Ten tweede kunnen trekvogels beïnvloed worden door de barrièrewerking die van grootschalige windparken uitgaat. Overigens geldt vermoedelijk hetzelfde voor vleermuizen.
- Tijdens bedrijf maken windturbines geluid en veroorzaken trillingen. Deze kunnen een nadelige invloed hebben op de oriëntatie van zoogdieren.
- De kabels van windparken kunnen elektromagnetische velden veroorzaken, waardoor met name bodemsoorten beïnvloed kunnen worden.
- Door de aanwezigheid van een windpark verandert lokaal het ecosysteem, onder andere doordat hard substraat wordt toegevoegd aan de omgeving. De aanwezigheid van hard substraat zal er toe leiden dat nieuwe soorten zich gaan ontwikkelen, ten koste van de bestaande. Of dit een negatief of positief effect is, is vooralsnog niet duidelijk. De vestiging van flora en fauna op hard substraat kan het aanwezige voedsel voor vis vergroten, hetgeen weer een positief effect kan hebben op het voedselaanbod voor vogels en zoogdieren. Overigens biedt dit ook kansen voor het vergroten van de mariene productiviteit en aquacultuur.
Behalve directe milieueffecten kan de realisatie van windparken ook gevolgen hebben voor andere delen van het ecosysteem.
- Tijdens de aanleg kunnen veranderingen optreden in stroming en geomorfologie op de locatie van het park en in de nabijheid daarvan. Een gerealiseerd windpark kan de water- en sedimentstromen veranderen. Dit kan een effect hebben op de kustmorfologie, waarmee de bestaande patronen van erosie en depositie veranderen.
- Windparken en de kabels vergroten het ongevalsrisico van schepen. Vooral in het geval van schepen met gevaarlijke lading kunnen de gevolgen enorm zijn, zoals bijvoorbeeld het zinken van de Prestige liet zien.
- Offshore windparken kunnen zichtbaar zijn vanaf land en door recreanten op zee, waardoor de openheid van het landschap wordt aangetast.